A więc stało się. 12 grudnia 2013 roku późno wieczorem, w trakcie 56 posiedzenia Sejmu RP, odbyło się trzecie czytanie  projektu ustawy o zmianie ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.  Zgodnie z porządkiem obrad, około godziny 21:20 ogbyło się głosowanie, w którym 438 Posłów, jednogłośnie, opowiedziało się za przyjęciem zmian do ustawy zabużańskiej. Jak będzie „działała” zmiana, jak będą toczyły się postępowania, czy wielu zabużan będzie mogło złożyć wnioski uzasadnione sytuacją, o której mowa w zmianie ustawy? Zobaczymy.

2 grudnia pisałam tak:

W sprawie zmian w ustawie zabużańskiej – krótka wiadomość.

Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który zakwestionował uzależnienie prawa do otrzymania rekompensaty, z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, od zamieszkania w dniu 1 września 1939 r. na byłym terenie RP, po pierwszym czytaniu w Komisji Skarbu Państwa w dniu 21 listopada 2013 roku, został przyjęty przez Komisję bez poprawek. Wniosek o jego uchwalenie skierowany został do Sejmu (druk 1939).

Zgodnie z porządkiem dziennym 55. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniach 3, 4, 5 i 6 grudnia 2013 r. (wtorek – piątek) przewidziane jest sprawozdanie Komisji Skarbu Państwa z prac nad projektem zmian, sprawozdawcą jest poseł Jacek Tomczak.

Wszystko wskazuje więc na to, że zmiana ustawy nastąpi.

9 listopada 2013 roku takim wpisem rozpoczęłam informacje o zmianach w ustawie zabużańskiej:

W dniu 25 października 2013 roku  do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów przekazany został Projekt stanowiska Rządu wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 1685). Projekt ten ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2012 roku, sygn. SK 11/12, w którym to orzeczeniu Trybunał uznał, iż art. 2 pkt. 1 Ustawy „zabużańskiej” jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w zw. a art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w zakresie w jakim uzależnia on prawo do rekompensaty od zamieszkiwania w dniu 1 września 1939 roku na byłym terytorium RP.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził w swoim wyroku między innymi, iż wymóg zamieszkiwania w dniu 1 września 1939 roku na byłym terytorium  Polski, nie występował w „umowach republikańskich” zawieranych od 1944 roku pomiędzy PKWN a Rządami Białoruskiej, Ukraińskiej i Litewskiej SRR. Ponadto przesłanka ta na gruncie przepisów obowiązujących w latach 1955-2003 wskazywała jedynie wymóg zamieszkiwania przed dniem 1 września 1939 roku na terytorium II RP. W związku z powyższym, zdaniem TK, prowadziło to do podziału byłych właścicieli nieruchomości zabużańskich, spełniających pozostałe warunki przyznania rekompensaty, na dwie grupy w zależności od ich miejsca zamieszkania.

Rezygnacja z oznaczenia konkretnej daty dziennej, w której właściciel mienia musiał zamieszkiwać na byłym terytorium RP, umożliwi potwierdzenie prawa do rekompensaty szerszej grupie uprawnionych.  Ponadto uwzględnienie w projekcie pojęcia „miejsce zamieszkania” zgodnie z regulacjami prawnymi obowiązującymi w II Rzeczypospolitej umożliwi rozwianie istniejących wątpliwości interpretacyjnych w zakresie rozumienia tego pojęcia oraz doprowadzi do potwierdzenia prawa do rekompensaty właścicielom, bez względu na to czy na Kresach mieli oni swoje główne, czy tylko dodatkowe miejsce zamieszkania.

Mimo iż TK odroczył utratę mocy art. 2 pkt 1 ustawy zabużańskiej (18 miesięcy od daty opublikowania czyli do końca marca 2014 roku) przepis ten, uzależniający przyznanie rekompensaty od zamieszkiwania na terytorium RP w dniu 1 września 1939 roku, jest pozbawiony domniemania konstytucyjności i fakt ten powinny uwzględnić już w swojej działalności organy władzy publicznej stosujące prawo, co wprost wynika z zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji, zawartej w art. 8 ust. 2. Projektowana zmiana Ustawy ma dotyczyć również art. 2 ust. 1 w części dotyczącej osób, które zamieszkiwały na byłym terytorium RP, i które nie pogły powrócić na to terutorium.

Następną kwestią, której dotyczy projekt, jest proponowany 6 miesięczny termin (liczony od dnia wejścia w życie nowelizacji) na składanie wniosków o wznowienie postępowań administracyjnych, osobom którym prawomocnie odmówiono potwierdzenia prawa do rekompensaty z uwagi na niespełnienie przesłanki zamieszkiwania oraz, zgodnie z projektowanym zapisem art. 2 ust. 2, osobom, które „(…) nie złożyły wniosku (…) jeżeli wykażą, że na ocenę spełnienia przez nie wymogu zamieszkiwania w dniu 1 września 1939 roku na byłym terytorium RP mają wpływ zmiany dokonane niniejszą ustawą”. O ile nie budzi wątpliwości pierwsza ze wskazanych grup osób uprawnionych do ponownego złożenia wniosku, o tyle propozycja zmiany odnosząca się do drugiej grupy może powodować poważne wątpliwości interpretacyjne. Jak bowiem osoba uprawniona będzie mogła uzasadnić, a organ ocenić zasadność wniosku w odniesieniu do zakwestionowanej przesłanki? Chodzi tu o stwierdzenie czy wraz ze zmianą ustawy zmieniła się sytuacja prawna wnioskodawcy, np. czy na kresach miał „dodatkowe” miejsce zamieszkania, a że jest to sfera ustaleń faktycznych, czy była to jedyna przyczyna niezłożenia wniosku.

Możliwość powstania dalszych wątpliwości konstytucyjnych przy wprowadzeniu tego przepisu wskazał Rząd w swoim stanowisku, stwierdzając iż poszkodowanymi mogą być osoby, które złożyły wnioski po 31 grudnia 2008 roku i uzyskały decyzje odmowne, w których nie analizowano przesłanki zamieszkiwania. Pominięcie tych osób mogłoby doprowadzić do złamania konstytucyjnej zasady równości i lojalności państwa względem obywateli. Zatem czy przepis ten znajdzie się w nowelizowanej ustawie???

Jak widać w zależności od ostatecznej treści nowelizacji, może dojść do sytuacji, w której osobom które nie złożyły do końca 2008 roku wniosku, otworzy się taka możliwość. Na dziś pozostaje kwestią otwartą ostetczny zapis i co za tym idzie możliwość oceny spełnienia tej przesłanki przez organy i uwzględnienie nowych wniosków.