Miałam wielką przyjemność wyceniać tak ciekawy obiekt. Nie tylko było to wyzwanie zawodowe ale również niepowtarzalna okazja zapoznania się z historią i losami współczesnymi interesującego budynku. Przedmiotem wyceny był Pałac Bielskich położony we Lwowie przy ul. Kopernika 42. W okresie do II wojny światowej była do miejska siedziba hr Bielskich. Po różnych przejściach dziś mieści się w nim Polski Teatr Ludowy we Lwowie (http://www.teatr.pl.ua/).
W „Przewodniku po Lwowie” z 1932 roku wymienione zostały obiekty położone przy ulicy Kopernika bądź w bezpośrednim jej sąsiedztwie m.in. Pałac Potockich przy ul. Kopernika 15, Pałac Sapiehów przy ul. Kopernika 40 w stylu baroku francuskiego; przy ul. Kopernika znajdował się mały Kościół św. Łazarza, przy szpitalu tej samej nazwy, zbudowany w 1620 roku według planu Ambrożego Przychylnego, bez ozdób o ostrołukowych oknach i niskiej wieży z barokowym ołtarzem. Przy bramie wschodniej znajdują się płaskorzeźby oraz lwy ze starej ratuszowej wieży. W bezpośrednim sąsiedztwie, przy ul. Ossolińskich znajdowała się Galeria Narodowa. U zbiegu ul. Kopernika przy ul. Leopolda Sapiehy zlokalizowana była Politechnika Lwowska, a po wschodniej stronie ulicy Kopernika znajdowała się Cytadela. Przy ul. Sobieskiego pomiędzy ul. Kopernika i ul. Sykstuską zlokalizowana była poczta główna, budynek wzniesiono w latach 1887-1889 na działce gruntu, należącej do greckokatolickiego Seminarium duchownego (wyciągniętej wzdłuż ul. Kopernika), zmniejszając w związku z tym obszar klasztornego ogrodu.
Według „Skorowidza nowych i dawnych numerów realności nazw ulic i placów Lwowa” wydanego w 1872 roku, ulica Kopernika stanowiła granicę pomiędzy Dzielnicą I Halickie (południową), po której to stronie znajdowały się parcele oznaczone numerami nieparzystymi np. 25, 29 oraz Dzielnicy II Krakowskie (zachodnia), po której znajdowały się parcele oznaczone numerami parzystymi np. 44, 46. Zgodnie z tym skorowidzem, parcela nr 42 nie była wówczas zabudowana.
Zgodnie z podziałem miasta Lwowa dokonanym w 1932 roku na podstawie Rozporządzenia Ministra Skarbu z 9 czerwca 1932 roku w sprawie zmian organizacji urzędów skarbowych (…) lewa, zachodnia strona ul. Kopernika, zawierająca parzyste numery parcel należała do 3 Urzędu Skarbowego, natomiast prawa, nieparzysta strona ul. Kopernika należała do 2 Urzędu Skarbowego.
Według informacji zawartych w „Przewodniku po Lwowie” w budynku przy ul. Kopernika 42 miał siedzibę (gabinet) Lekarz Dzielnicowy VI – K. Wernicki.
Ulica Kopernika była jedną z głównych ulic miasta, po której znajdowała się trakcja tramwajowa linii Nr 4 kursującej na trasie Wysoki Zamek – 29 Listopada – Wysoki Zamek.
W artykule Andrzeja Miłaszewskiego pod tytułem „Pamiętam tamten pałac” opublikowanym w kwartalniku „Cracovia Leopolis” nr 3/1999 znajduje się następujący opis budynku: „Mieszkańcy Lwowa – obecni i ci, którzy tam wracają na chwilę – bywają w klasycznym pałacu z kolumnadą przy ulicy Kopernika 42. Tam bowiem na I piętrze mieści się od kilkudziesięciu lat Polski Teatr Ludowy. Jego widownia i scenka – ściślej estrada – to dwa średniej wielkości pokoje, między którymi wyburzono ścianę. Pozostałe pomieszczenia – dawne salony i pokoje mieszkalne to dziś pokoje biurowe i sale recepcyjne Domu Nauczyciela, tu akurat osadzonego. Wnętrza nie wykazują już śladów pałacowego wystroju i urządzenia, a jeżeli – to w typie radzieckich domów kultury.
A to był jeszcze przed 60 laty pałac całą gębą. Nie dorównywał może starym rezydencjom magnackim, bo w tym dopiero wieku został zbudowany (czy raczej przebudowany i powiększony), był jednak prawdziwie pańską siedzibą z dziełami sztuki i myśliwskimi trofeami.
Była to miejska siedziba hr Bielskich. Rodzina majętna, o starym rodowodzie szlacheckim, lecz nie magnackim. (…) Kiedy Bielscy weszli w posiadanie obiektu przy Kopernika – nie wiem. Przed 1923 rokiem wyglądał on inaczej – nie miał kolumnady. Dodał ją, przebudowując pałac na zlecenie Bielskich, prof. architekt Jan Bagieński (…).
Dobrze pamiętam wnętrze pałacu. Na wprost głównego wejścia we wnęce na stoliku stała srebrna waza, wypełniona biletami wizytowymi gości. Na lewo otwierał się widok na hol ze schodami, wznoszącymi się na I piętro. Nad nimi wisiała ogromna skóra niedźwiedzia ze szczerzącą zęby głową, a w dół wokół niej dziesiątki wspaniałych poroży. Po lewej stronie wejścia był ciąg pokoi (…). Na I piętrze było kilka salonów – można było biegać wokoło, włączając w to podest klatki schodowej. Tylnych pokoi, gdzie dziś występuje Teatr Polski, nie pamiętam, nie wiem co w nich było. W tym rejonie zapamiętałem jedynie przejście w lewo do kredensu (na pewno połączonym z kuchnią, która mieściła się w lewej przybudówce do głównego korpusu pałacu (…).
Schody na II piętro były położone z boku tamtych, paradnych schodów. Wszedłszy na to piętro, miało się przed sobą korytarz zamknięty na końcu drzwiami do małego saloniku. Po prawej stronie tego pokoju mieściła się sypialnia pana Bielskiego, po lewej – pani.”
Pałac Bielskich – Lwów (www.wikimapia.org) Dzisiejszy wygląd pałacu jest wynikiem
znacznej przebudowy i rekonstrukcji przeprowadzonej w 1923 r. przez architekta
Jana Bagieńskiego. W latach 1939–1941 rodzinie hrabiowskiej “pozostawiono” połowę
pałacu, w drugiej połowie miał siedzibę Związek Pisarzy USRR. Po wojnie pałac służy
jako Dom Nauczyciela. Od 1958 r. działa tu Polski Teatr Ludowy we Lwowie.
W tekście artykułu „Lwowianie” opublikowanym w kwartalniku „Cracovia Leopolis” nr 4/2008 znajdują się również niewielkie fragmenty odnoszące się do opisu budynku: „Hrabiowska, majętna rodzina Bielskich miała we Lwowie kolejno dwa pałace – oba istnieją nadal, choć pierwszy z nich przy pl. Halickim, stracił swoją pałacową funkcję w XIX wieku, drugi zaś, przy ul. Kopernika, dotrwał jako rezydencja do II wojny, a przez kilka następnych miesięcy jako ograniczone mieszkanie byłych właścicieli (…).
Pałac przy ul. Kopernika należał zawsze do zauważalnych, dzięki ogromnym kolumnom, jakby przerastającym skalę tego obiektu, a dobudowanymi do nieciekawego budynku wybudowanego na przełomie wieków XIX/XX”.
