Przedmiotowa nieruchomość zlokalizowana była w Wilnie przy ul. Wielka Pohulanka 6 u zbiegu z ulicą Wingry (zamiennie nazywaną również Węgierską) w śródmiejskiej części miasta na obszarze dzielnicy Pohulanka obecnie Nowe Miasto, lewobrzeżna dzielnica Wilna. Dzielnica ta stanowiła obszar o charakterze głównie mieszkalno – użytkowym z licznymi obiektami sakralnymi, kulturalnymi i administracyjnymi.

Teren, na którym zlokalizowana była ul. Wielka Pohulanka charakteryzował się urozmaiconą rzeźbą wynikającą z naturalnego ukształtowania miasta Wilna. Nieruchomość zlokalizowana była po południowej stronie ulicy Wielka Pohulanka przy zbiegu z ulicą Wingry.

Projekt ogólnego planu zabudowy miasta Wilna i opis techniczny” uchwalone przez Magistrat miasta Wilna na posiedzeniach w dniach: 8, 10, 11 i 13 lutego 1939 roku dokonał podziału miasta Wilna na strefy budowlane. (wyciąg).

Należy zaznaczyć, że nie uwzględniono tu dzielnicy staromiejskiej, którą Biuro Urbanistycznie świadomie wyklucza z pod rozważań w ogólnym planie zabudowania, będąc zdania, że dzielnica ta nie może być nadal rozbudowywana, a wszelkie zamierzenia na jej terenie mogą sprowadzać się jedynie do regulacji placów i ciekawszych fragmentów, oraz konserwacji charakterystycznych budynków zabytkowych, wreszcie do usunięcia obcych naleciałości.

Stwierdzić w każdym razie należy, że dzielnica ta zalicza się obecnie do najbardziej zaludnionych, a nawet przeludnionych. Dzielnica ta stwarza specjalny problem sanacji Starego Miasta, co znajdzie swój wyraz w szczególnym jej opracowaniu.

„XVII. Strefy budowlane.

Pod względem zagospodarowania terenów miejskich, objętych granicami administracyjnymi Wielkiego m. Wilna zostaje ono podzielone na:

1/ tereny budowlane o pow. 2752,43 ha

2/ tereny niebudowlane o pow. 7647,57 ha.

  1. Tereny budowlane zostały podzielone na grupy według zasadniczych ich rodzajów:

a) strefy zabudowy mieszkaniowej z dopuszczeniem przemysłu nieuciążliwego i nieszkodliwego dla zdrowia w ściśle określonym procencie w stosunku do powierzchni zabudowanej,

b) dzielnice zabudowy wyłącznie przemysłowej z wykluczeniem zabudowy mieszkaniowej, z dopuszczeniem mieszkań jedynie personelu dozorującego,

c) tereny przeznaczone pod budynki użyteczności publicznej, z dopuszczeniem mieszkań personelu dozorującego.

a/ Strefy zabudowy mieszkaniowej

Zabudowę mieszkaniową poza dzielnicą staromiejską podzielono na 6 stref budowlanych: dwie o zabudowie zwartej przewiewnej i cztery o zabudowie luźnej. Zabudowa w strefie pierwszej winna by zwarta, ogniotrwała, o 4-kondygnacjach i wysokości od 15 do 16 m, licząc od chodnika do gzymsu wieńczącego, z poddaszem niemieszkalnym. Zabudowania gospodarcze niedopuszczalne z wyjątkiem garaży. Parter – handel i przemysł nieszkodliwy. Powierzchnia zabudowy nie może przekraczać 40% powierzchni całej działki.

 

Fragment planu miasta Wilna z zaznaczonym obszarem planistycznym nr 4 w Strefie I.

Wielkość minimalna działki o wymiarach 25 x 36 m = 900 m2. W razie gdyby głębokość działki przekraczała 36 m więcej niż o 5 m pas ten winien być przeznaczony na ogródki grządkowe bądź zabawowe dla dzieci.

Strefa 1 – sza obejmuje tereny przeznaczone podd zabudowę o charakterze śródmiejskim: (…)

4/ pasy przyległe obustronnie do ul. Wielka Pohulanka o szerokości średnio 50 m na odcinku od ul. Archanielskiej do ul. Zawalnej po stronie północnej, od ul. Piłsudskiego do ul. Zawalnej po stronie południowej. (…)”

Wilno” w opracowaniu Lucyana Rydla z 1915 roku zawiera krótki opis dzielnicy: „Na ogół śródmieście wileńskie żywo przypomina Kraków, a po trosze Stare Miasto warszawskie: podobne domy o jednem piętrze albo dwupiętrowe, niekiedy podparte przysadzistemi szkarpami, częstokroć uwieńczone malowniczą attyką lub wdzięczną facyatką; mury wielu z tych kamienic pamiętają może jeszcze dobę Odrodzenia, lecz późniejsze naprawy i przebudowy zewnętrznie je przekształciły, nadając jednej cechy baroku, drugiej znamiona rokokowe, innym charakter stylu cesarstwa. Ulice – jak zwykle w starych miastach – wąskie, krzywe, niekiedy rozszerzają się ni stąd ni zowąd, czy załamują niespodzianie pod kątem”.

Wilno – Przewodnik Krajoznawczy” prof. Juliusza Kłosa z 1937 roku tak opisuje obszar miasta, na którym zlokalizowana była przedmiotowa nieruchomość: „Zwiedzanie Wilna rozpoczynamy od jego centrum zarówno topograficznego, jak i historycznego, którego ośrodkiem jest góra Zamkowa, znajdująca się w najbliższym sąsiedztwie placu Katedralnego. Z góry Zamkowej roztacza się przepiękny widok na miasto, u stóp jej leżące, oraz na dalsze okolice. Otwiera się on głównie w kierunku zachodnim na śródmieście i Pohulankę.

 

Kto ma więcej czasu, ten może skręcić na zachód w przedłużenie ulicy Trockiej, Wielką Pohulankę, biegnącą stromo pod górę by dojść po chwili do gmachu (po prawej stronie) założonego kokieteryjnie, ukośnie do ulicy – Teatru Wielkiego. Obok teatru po prawej stronie przy ul. Słowackiego widzimy nowy gmach Archiwum Państwowego. Naprzeciwko teatru po lewej stronie na rogu ul. Słowackiego wznosi się olbrzymi gmach Dyrekcji Kolejowej. Wymiarami swemi i sylwetą psuje on, niestety, krajobraz miasta, natomiast wielka brama od strony Pohulanki odznacza się istotną monumentalnością, tak rzadką w tych czasach. Idąc dalej ul. Wielka Pohulanka dochodzimy po kilku minutach do cerkwi tzw. Romanowskiej. Na przeciwko cerkwi widzimy bramę prowadzącą na cmentarz Ewangelicki. Idąc dalej Wielką Pohulanką dochodzimy do dawnej rogatki miejskiej, zaznaczonej wielkimi słupami, tworzącymi niejako bramę triumfalną w ulicy i wdzięcznym budynkiem rogatkowym”.

W książce „Przechadzki po Wilnie i jego okolicach” z 1857 roku znajduje się historyczna wzmianka na temat okolic gdzie zlokalizowana była ulica Wielka Pohulanka: „Przechadzka IX. Ulicą Pozawalną, tak zwaną, iż znajdowała się niegdyś za wałem miasta, przejdźmy na jedno z najbardziej uczęszczanych przedmieść, Pohulankę. Lecz naprzód zboczmy trochę na lewo, do źródeł zwanych Wingry albo Węgry, skąd wyborna czterema ukrytemi pod ziemią pompami sprowadzona woda słynie u mieszkańców miasta pod nazwaniem święto – jańskiej, jedna bowiem z owych pomp umieszczoną jest u stóp dzwonnicy przy kościele Św. Jana. Teraz już na Pohulankę. Widok tego przedmieścia otwarty i wesoły, droga tylko bardzo piaszczysta, a poza miastem coraz się wyżej podnosi”.

Podobny opis znajduje się w „Przewodniku po Wilnie” Dr. Władysława Zahorskiego wydanym w 1923 roku „Pohulanka. Ulica ta otrzymała swą nazwę od restauracji zamiejskiej, która na początku XIX wieku znajdowała się za rogatkami. Jeszcze przed 40 laty były tu przeważnie ogrody i dopiero w ostatnich latach ulica się zabudowała. Dziś Pohulanka jest jedną z okazalszych ulic i posiada sporo piętrowych kamienic, między innemi gmach o 7 piętrach, w którym mieścił się przed wojną Zarząd Kolei Poleskich. W środku Pohulanki na niewielkim skwerze Rosjanie wznieśli cerkiew Romanowską. Na rogu Pohulanki i ul. Sierakowskiego”.

Przewodnik turystyczny „Wilno jego zabytki i piękno” Jana Jaskólskiego wydany w 1939 roku również zawiera opis dzielnicy: „Z ul. Zakrętowej skręcamy w prawo przy zbiegu z ul. Św. Jacka i tą mała uliczką dochodzimy do ul. Wielka Pohulanka obok dawnej rogatki miejskiej oznaczonej słupami. Idąc Wielką Pohulanką w stronę miasta, skręćmy na chwilę w ul. Smoleńską aby dojść do miejsca stracenia Szymona Konarskiego. Wracając na Wielką Pohulankę dochodzimy do cerkwi domu Romanowych. Idąc dalej dochodzimy do Gmachu Teatru Miejskiego, zbudowanego w 1911 roku. Naprzeciw teatru widzimy gmach Dyrekcji Kolei, a nieco dalej Wileńską Izbę Skarbową. Obok teatru przy ul. Słowackiego znajduje się Archiwum Państwowe”.

Zgodnie z podziałem granic dzielnic statystycznych w 1939 roku część dzielnicy noszącej nazwę Nowe Miasto, na obszarze której leżała wyceniana nieruchomość, należała do 1 dzielnicy statystycznej GUS, 1 dzielnicy statystycznej Centralnego Biura Statystycznego m. Wilna oraz I komisariatu Policji Państwowej (granica podziału biegła po północnej stronie ul. Wielka Pohulanka).

W „Księdze adresów miasta Wilna” na rok 1937 wśród wpisów obejmujących urzędy, handel, przemysł, rzemiosło i wolne zawody figurują min. wpisy dotyczące Przedsiębiorstwa budowlanego inż. E. Lange tel. 11-03, która mieściło się przy ul. Wielka Pohulanka 6 oraz w dziale „Budowlane materiały i leśne” figurował wpis na nazwisko Lederman B i M, z siedzibą ul. Wielka Pohulanka 6. W bezpośrednim sąsiedztwie znajdowały się min.: Teatr Wielki ul. Wielka Pohulanka 9; I Urząd Skarbowy m. Wilna ul. Wielka Pohulanka 10.

W książce „Przewodnik Wilno” Przemysława Włodka wydanej przez Oficynę Wydawniczą „Rewasz” znajdujemy informację na temat aktualnego nazewnictwa ulic na terenie miasta Wilna. „W okresie międzywojennym patronami ulic stawali się głównie polscy bohaterowie narodowi: Kościuszko, Belina – Prażmowski, Rydz – Śmigły.

We wrześniu 1939 roku Sowieci nie zajmowali się nazewnictwem ulic, za to Litwini dokonali w nim prawdziwej rewolucji, która jednakże najczęściej polegała na zmianie brzmienia nazwy ulicy z polskiego na litewski. Bolszewicy po powrocie do Wilna w 1940 roku oraz Niemcy przemianowali tylko główne arterie, stąd na planach niemieckich nosi ona zniemczoną jedynie w zapisie nazwę Pohulanka Str. Za czasów carskich ulica nosiła nazwę Bolszaja Pohulanka. Ostatnia zmiana nazewnictwa nastąpiła w 1991 roku”. Obecnie przedwojenna ulica Wielka Pohulanka nosi nazwę Basanavičiaus. Na sowieckich planach miasta z lat 40-tych ulica nosiła również nazwę Basanavičiaus. Ulica Wingry, na skrzyżowaniu z którą znajduje się wyceniana nieruchomość nosi obecnie nazwę Vingrių.

Przewodnik zawiera również ciekawe opisy współczesnego Wilna z odniesieniami do Wilna z lat ubiegłych. „Spod cerkwi Romanowskiej idziemy w dół (w kierunku wschodnim) ulicą Wielka Pohulanka. Ulica ta ma, podobnie jak Niemiecka, nieco łukowaty przebieg. Stąd na jej osi widzieć będziemy coraz to inną świątynię. Jest to niezwykle widokowe miejsce. Dochodzimy do skrzyżowania ulic Słowackiego i Wielkiej Pohulanki. Za skrzyżowaniem po lewej stronie znajduje się dawny Teatr Miejski. Naprzeciw teatru – przy ul. Słowackiego 12 stoi monumentalny budynek dawnej Dyrekcji Kolei, który z uwagi na swe rozmiary zdominował Pohulankę.

Idziemy w dół Wielkiej Pohulanki, po stronie prawej widzimy łuk, zdobiony w dwie pary kolumn, poniżej niego pod numerem 12 potężna kamienica zawierająca trójkątny portyk. Pod nr 6 (kamienica narożna z ul. Wingry) zobaczysz zdobiony wiatrowskaz”.

Z dokumentów stanowiących dowódy w toczącym się postępowaniu wynika, że był to „dom trzy piętrowy murowany kryty dachówką z trzema oficynami (narożnik ul. Wielkiej, Pohulanka i Więgierskiej) składający się z 84-ech ubikacji ogólnej powierzchni użytkowej 2230m2, w których mieściła się piekarnia i zakład fotograficzny” (w literaturze znaleziono następujące znaczenie: „ubikacja” (niem. Ubikation) 1. ustęp, toaleta albo 2. dawniej pomieszczenie, pokój – na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001). Szczegółowe zestawienie pomieszczeń zawarte jest Opisie domu przy ul. Wielka Pohulanka nr 6 w Wilnie. Z dokumentu wynika, że powierzchnia budynku wynosiła 2.230 m2 /bez uwzględniania powierzchni korytarzy, przedpokojów, łazienek i ustępów/. Budynek posiadał charakterystykę – murowany, kryty dachówką, trzy piętrowe, 3 oficyny, narożny (róg. ul. Wielka Pohulanka i Węgierskiej, 5 sklepów i piekarnia. Z zestawienia powierzchni wynika, że w budynku było 60 pokoi, 19 kuchni, 5 sklepów oraz piekarnia i zakład foto.

Z Arkusza nieruchomości i budynków pozyskanego z Centralnego Biura Statystycznego m. Wilna wynika, że w budynku znajdowało się 25 lokali. Budynek wyposażony był w instalację elektryczną, wodociągową i kanalizacyjną.

 

Dla potrzeb wyceny przyjęto, że był budynek kamienicy mieszkalno – użytkowej z oficynami, trzy piętrowy o powierzchni użytkowej 2.230 m2, murowany z cegły ceramicznej, dach pokryty dachówką.